(ΝΤ)ΔΑΡΝΑΚΕΣ – (ΝΤ)ΔΑΡΝΑΚΟΧΩΡΙΑ
(Είναι παρωνύμιο δηλαδή παρατσούκλι δηλωτικό της καταγωγής)
Του Απόστολου Στερ. Μελισσά
ΠΡΟΣ: Β΄ ΔΙΕΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ (Οι Σέρρες και η περιοχή τους από την Οθωμανική κατάκτηση μέχρι τη σύγχρονη εποχή). 6-9 Απριλίου 2006. Σέρρες.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής αυτής, που βρίσκετε ΝΑ της πόλης των Σερρών, είναι η κοινή ντόπια καταγωγή των κατοίκων και η ομιλούμενη γλώσσα που χαρακτηρίζεται για τις ιδιομορφίες της, στο τυπικό, στην προφορά και στον τονισμό. Η ιστορία της είναι συνυφασμένη με την ιστορία γενικότερα της Μακεδονίας και γνώρισε τους ίδιους κατακτητές που απείλησαν την πολύπαθη ευρύτερη αυτή περιοχή.
Για το όνομα Νταρνάκες υπάρχουν πολλές αναφορές. Στην καλοπροαίρετη προσπάθεια πολλών συμπατριωτών μας να εντοπίσουν τις ρίζες μας, εφεύραν πολλές σχετικές έννοιες και έδωσαν διάφορες επεξηγήσεις. Μερικοί ανατρέχοντας σε διάφορα κατά καιρούς γενικά αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή των Νταρνακοχωριών έκαναν συσχετισμούς που φτάνουν μέχρι και την προϊστορική περίοδο. Άλλοι, απευθύνθηκαν σε γλωσσολόγους οι οποίοι ετυμολόγησαν επιστημονικά τη λέξη Νταρνάκες και έδωσαν και αυτοί διάφορες εξηγήσεις. Υπήρξαν και μερικοί που θέλησαν να μειώσουν την καταγωγή μας στηριζόμενοι σε ανεύθυνες και κακόβουλες αναφορές. Αποτέλεσμα ;
Αυτή τη στιγμή να είναι καταγραμμένες αρκετές εκδοχές, μερικές εκ των οποίων ατεκμηρίωτες επιστημονικά, οι οποίες μόνο σύγχυση και προβληματισμό προσφέρουν.
Μια άλλη προσέγγιση που στηρίζεται σε περισσότερο τεκμηριωμένες εδαφομορφολογικές, τοπογραφικές και ανθρωποκοινωνικές μελέτες, έρευνες και παρατηρήσεις στην ευρύτερη αυτή περιοχή είναι.
Από αρχαιολογικές έρευνες και αναφορές είναι γεγονός ότι η περιοχή αυτή των χωριών μας όπως και η ευρύτερη των Σερρών παρουσίαζε έντονη εγκατοίκηση από την προϊστορική περίοδο. Είναι όμως μεγάλο λάθος ακόμα και να υποθέτουμε ότι εξαιτίας αυτού οι πρόγονοι μας ήταν από τότε εδώ.
Ξεκινώντας πριν από τη Βυζαντινή περίοδο, οι Νταρνάκες πρέπει να κατοικούσαν σε μια εύφορη και με πολύ βλάστηση περιοχή, λόγω των πολλών νερών που έρεαν. Η περιοχή αυτή εντοπίζεται ΝΑ των Σερρών και ευρύτερα από την Οινούσα – Νέο Σούλι, χαμηλά από το Άγιο Πνεύμα, Έμμ. Παπά, Δαφνούδη, προς την Τούμπα και κυριότερα μεταξύ Πεντάπολης – Χρυσού και μέχρι τη Μεσοκώμη. Σε όλο το εύρος της περιοχής αυτής και ειδικότερα στα κυριότερα σημεία της έχουν εντοπιστεί θεμέλια σπιτιών κατά οικισμούς και πολλά ευρήματα γεωργικής – οικιακής χρήσης. Κάποια στιγμή και εξαιτίας διαφόρων προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι άνθρωποι, πιθανότατα πολλές πλημμύρες, άρχισαν να μετακινούνται σε ασφαλέστερες περιοχές, προς τους πρόποδες του Μπόσδαγα (Μενοίκιου όρους). Τα θεμέλια των νέων σπιτιών τους τα έχτιζαν μεταφέροντας τις πέτρες από τα παλιά κατεστραμμένα σπίτια. Όσοι ασχολούνταν με την κτηνοτροφία εγκαταστάθηκαν σε πιο ορεινά σημεία, οι άλλοι που ήταν γεωργοί λίγο πιο κάτω και σε ασφαλής από πλημμύρες τοποθεσίες.
Το χαρακτηριστικό αυτών των ανθρώπων ήταν ότι ζούσαν σε κλειστές μικρές πατριαρχικές κοινωνίες κατά οικισμούς και για λόγους ασφάλειας.
Συνεργάζονταν πάντα μεταξύ τους στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Είχαν τα ίδια ήθη και έθιμα, γιόρταζαν πολλές φορές μαζί τους ίδιους Αγίους και είχαν κοινό γλωσσικό ιδίωμα. Γι’ αυτό άλλωστε και διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα. Φυσικά όπως σε κάθε κοινωνία δεν θα έλειπαν και οι αντιθέσεις τους.
Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν τα χωριά μας.
Φυσικά κατά καιρούς στην περιοχή ήρθαν και εγκαταστάθηκαν και άλλοι άνθρωποι από άλλες μακρινότερες γεωγραφικές περιοχές. Πολλοί λίγοι έμειναν και αφομοιώθηκαν, ενώ οι περισσότεροι εγκατέλειψαν την περιοχή. Χαρακτηριστικό επίσης στοιχείο είναι ότι πάντοτε οι πληθυσμοί των Νταρνακοχωριών ήταν αμιγώς χριστιανικοί.
Για το πώς μας έδωσαν το όνομα Νταρνάκιδες θα σας αναφέρω μόνο τρεις εκδοχές που κατά την εκτίμησή μου προσεγγίζουν περισσότερο την πραγματικότητα.
1η εκδοχή: Το όνομα αυτό προήλθε εξαιτίας της συχνής χρήσης στο λεξιλόγιό μας μέχρι και πρόσφατα των λέξεων «δάρι» = τώρα και «δω νάκα» = εδώ αμέσως. Πολλοί νομίζω θυμούμαστε τους παππούδες μας να τις χρησιμοποιούν. Θα σας υπενθυμίσω και το παλιό τραγούδι του χωριού μου, της Πεντάπολης, το Ντος – Δάριμ – Ντος.
2η εκδοχή: Όταν οι Οθωμανοί κατάκτησαν την περιοχή το 13ο αιώνα, βρήκαν τους κατοίκους εδώ να ζουν σε οικισμούς συνεργαζόμενοι και υποστηριζόμενοι ο ένας τον άλλον με πάθος. Τους ονόμασαν λοιπόν έτσι από τη λέξη «Dernek» που σημαίνει στα τουρκικά ένωση, σύλλογος, όμιλος, σύνδεσμος. Έτσι με παραφθορά της λέξης αυτής (Ντερνέκ – Ντερνάκ – Νταρνάκ), δηλ. αυτοί που υποστηρίζονταν και συνεργάζονταν, ήταν οι Νταρνάκες.
3η εκδοχή: Μπορεί να είναι απόγονοι κατοίκων της Δαρδανίας, αρχαίας περιοχής της Τρωάδας (ΒΔ. Μικρά Ασία), όπου κατοικούσε ο συγγενικός με τους Τρώες λαός των Δαρδάνων, που καταδιωχθέντες ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Δάρδανος στην Ελληνική Μυθολογία ήταν ο μυθικός ιδρυτής της Δαρδάνου, στην ακτή του Ελλασπόντου ανάμεσα στην Άβυδο και στο Ίλιον. Από το «Δάρδανος» μπορεί να προήλθε και ο χαρακτηρισμός «Ντάρντανος – Νταρνάντα» που σημαίνει ψηλός – εύσωμος. Η σωματική διάπλαση ήταν και αυτό ένα χαρακτηριστικό όπως λένε παλαιότερα των Νταρνάκιδων, ήταν ψηλοί και εύσωμοι.
Τα πέντε Νταρνακοχώρια σήμερα αποτελούν δημοτικά διαμερίσματα του Δήμου Εμμανουήλ Παπά Σερρών και είναι:
Το Νέο Σούλι ή Σουμπάσκιοϊ: Ονομάστηκε έτσι επί Τουρκοκρατίας από τη σύνθεση των τουρκικών λέξεων «Σουλ» = νερό, «Μπας» = πρώτο, πολύ καλό και «Κιόι» = χωριό. Χωριό με πολύ καλό νερό ή Κεφαλόβρυσο!
Πράγματι το χωριό φημίζεται μέχρι σήμερα για το καλό νερό του. Η σημερινή ονομασία Νέο Σούλι δόθηκε για να θυμίζει τους αγώνες των κατοίκων του ενάντια των Βουλγάρων και τις θυσίες τους, όπως οι Σουλιώτες ως Νέοι Σουλιώτες. Σήμερα ο πληθυσμός του είναι 2.544 κάτοικοι.
Άγιο Πνεύμα ή Βενζίκου: Στη Χάρτα του Ρήγα Φερραίου αναφέρεται και ως Βέζνα. Επί Τουρκοκρατίας λεγόταν Βεζνίκιόϊ, «Vezne – Βέζνε» = ζυγός και «Κιόι» = χωριό, ή μεταφορικά χωριό του ζυγίσματος ή του δικαίου. Οι κάτοικοί του κατά την παράδοση φημίζονταν για την τιμιότητα και την ειλικρίνειά τους. Ονομάστηκε Άγιο Πνεύμα από το ομώνυμο μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος. Έχει καλό και δροσερό κλίμα. Τα παλαιότερα χρόνια πολλοί Νταρνακοχωρίτες πήγαιναν για παραθέριση το καλοκαίρι στο μοναστήρι του χωριού. Σήμερα έχει πληθυσμό 1.952 κατοίκους.
Χρυσό ή Τουπουλιάν ή Τιπόλιαν: Ένα από τα μεγαλύτερα χωριά. Γνώρισε πολύ καλές και άσχημες στιγμές στη διάρκεια της ιστορίας του. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοί του ήταν Χριστιανοί ορθόδοξοι και ελληνόφωνοι. Ονομάστηκε Χρυσό εξαιτίας των καλών παραγωγών που είχαν οι κάτοικοί του από τις γεωργικές ασχολίες τους ή της συνήθειας που είχαν οι νιόπαντρες γυναίκες να φοράνε στις γιορτές πολλές σειρές με χρυσά φλουριά στο λαιμό τους ως ένδειξη κοινωνικής και οικονομικής καταγωγής. Σήμερα είναι έδρα του Δήμου Εμμανουήλ Παπά και έχει 2.009 κατοίκους.
Πεντάπολη ή Σαρμοσακλί: Αποτελούσε πάντα το κεφαλοχώρι των Νταρνακοχωριών και ήταν σημείο αναφοράς όλων των Νταρνάκιδων. Αναφέρεται επίσημα σε Οθωμανικά αρχεία με το βυζαντινό του όνομα ως Ξηλοπήγαδο και το 14ο αιώνα ο γραμματέας του Σουλτάνου το ονομάζει Σαρμουσακλί. Sarmisaq= σκόρδο και το πρόθεμα «li/lu» ή «γεμάτος σκόρδα», «Σκορδοχώρι», χωρίς να είχε ποτέ παραγωγή σκόρδων. Ήταν παραχωρημένο ως πλήρης ιδιοκτησία σε έναν απόγονο της οικογένειας των Παλαιολόγων. ΕΊχε δε ιδιαίτερο οικονομικό ενδιαφέρον για τους Οθωμανούς διότι πρόκειται για μια περιοχή με πολλούς κατοίκους, μεγάλη παραγωγή και επομένως σημαντικά έσοδα από τους φόρους, όπως προκύπτει από λεπτομερείς οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους. Από τότε διατηρούσε πάντα πρωτεύοντα ρόλο στην κοινωνική και οικονομική εξέλιξη της περιοχής.
Ονομάστηκε Πεντάπολη επειδή αποτελούσε το κεφαλοχώρι και δέσποζε μεταξύ των πέντε Νταρνακοχωριών. Σήμερα έχει 1.738 κατοίκους.
Εμμανουήλ Παπάς ή (Ντ)Δοβίστα: Σε οθωμανικό κατάστιχο φαίνεται ως ένας μικρός οικισμός με 21 σπίτια και οι κάτοικοι του ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία αλλά και άλλες καλλιέργειες. Η ανάπτυξη του αρχίζει κατά το τέλος του 18ου αιώνα με αρχές 19ου. Αυξάνεται ο πληθυσμός του και ιδρύονται το Εκπαιδευτήριο της Ελληνορθοδόξου Κοινότητας Δοβίστας και άλλοι σύλλογοι αδελφοτήτων. Αυτό δείχνει μια ανάπτυξη όχι μόνο ποσοτική αλλά και ποιοτική. Οι κάτοικοι του χαρακτηρίζονταν πάντοτε ως εργατικοί, φιλόδοξοι, γλεντζέδες και γενναίοι. Σήμερα ο πληθυσμός του είναι 1.119 κάτοικοι. Οι θυσίες που έχουν προσφέρει σε όλους τους αγώνες του έθνους είναι ιδιαίτερες. Ένα σημαντικότατο κεφάλαιο της ιστορίας της Δοβίστας είναι και ο Ήρωας του 1821 Εμμανουήλ Παπάς. Μέγας πατριώτης και αρχιστράτηγος των Μακεδονικών δυνάμεων.
Απόστολος Στερ. Μελισσάς
Ερευνητής-μελετητής ιστοριολαογραφίας περιοχής
Δήμου Εμμ. Παπά Σερρών
Πεντάπολη Σερρών
(τηλ. 2310 626454 – 6972 707103)